Con nhà nghèo là tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh xuất bản năm 1930, được xây dựng với hai tuyến nhân vật là giới điền chủ quyền thế và giới tá điền bị trị, trong một xã hội thuở giao thời giữa phong kiến và Tây hóa. Cô Tư Lựu con nhà tá điền, bố mẹ mất sớm, có hai người anh là cai tuần Bưởi và Ba Cam. Cai tuần Bưởi là tá điền của bà Cai Hiếu và vợ chồng cậu Hai Nghĩa, còn Ba Cam làm tài xế xe hơi cho một ông thầy kiện ở Sài Gòn.
Ông đồ Chuyện mang cau trầu sang hỏi Vân Thúy- con gái Bá Hộ Phạm Tùng cho con trai là giáo Chuyên. Đôi bạn trẻ được bà con dân làng yêu mến, chúc phúc,...
Thất vọng về thằng con trai, Hoàng Vưỡn nhớ lại một thời trai trẻ oai phong của mình.Khi ấy, Vưỡn là một đội viên du kích tích cực, rồi được tín nhiệm...