Lệnh trưng thu thóc của phát xít Nhật như một tiếng sét đánh vào giữa làng, khiến dân tình nháo nhác sợ hãi, lo lắng. Làng xóm chìm trong nỗi lo mới, kẻ thù xâm lăng bây giờ là phát xít Nhật vốn nổi tiếng hiếu chiến và cực kì tàn bạo. Chánh Hậu sốt ruột, lo lắng khi việc thu thóc nộp cho phát xít Nhật ở các xã còn chưa hoàn thành. Chánh Hậu nghĩ ra cách thảo sẵn biên bản vay thóc bắt các nhà giàu phải giao thóc cho nhà nghèo để nộp, sau này bắt họ đi cày thuê để trả nợ, mười cân thóc ba buổi cày....
Trường trở lại thăm họ hàng bên ngoại và thăm lại phố chợ An Lâm. Nhà bác Cả vẫn giàu có, vững chãi bên những cảnh nghèo khổ, tối tăm xung quanh. Bác Cả...
Một tháng sau, nhân dịp nghỉ hè Trường xin phép mẹ về An Lâm chơi, vừa là để thăm lại quê nhà, thăm những kỉ niệm êm đềm thời thơ ấu, vừa là để kèm dậy...
Xuân là anh trai cả trong gia đình Trường, từ nhỏ Xuân luôn ý thức chuyện học hành đỗ đạt, có việc làm để giúp đỡ gia đình. Nhưng từ khi được lên Hà Nội...