Làng Mai bước vào vụ thuế cũng là lúc địa hạt phủ Lạng Giang bỗng bùng phát dịch sốt rét. Làng Mai bị chết ba người, hai đứa con nhà bà Cua và ông Mễ. Mất ông Mễ, ông Hậu mất đi người coi cam chỉn chu, tận tuỵ, ông tiếc ngẩn, tiếc ngơ. Giờ đây Hạnh đã vui vẻ trở lại, cô cũng cởi mở hơn với Sinh. Nhà ông Hậu vừa trải qua một vụ cướp, ông bị mất ba con trâu mộng. Cũng thời gian này, ở ấp Tam Sơn, phủ Lạng Giang phong trào Việt Minh đã phát triển mạnh. Lớp học chính trị, tập võ thuật, rèn đội ngũ,...
Ngoài lúc học ở nhà thầy Lê Hảo, Cục, Cù Lao , và bọn trẻ trong làng còn phụ giúp gia đình chăn trâu, trồng dâu nuôi tằm, nghề rất phát triển ở làng Hòa...
Trong lúc chờ đợi trường mới, Cục và Cù Lao được anh Bốn Linh cho đến học ở nhà thầy Lê Hảo. Thầy Lê Hảo đã cải cách hoàn toàn nội dung giảng dạy. Thày...
Chú Hai Quân dắt Cục và Cù Lao đi thăm làng. Những cảnh vật và con người nơi thôn quê làm chú Hai xúc động và mờ mờ nhận thấy ý nghĩa chữ đất nước và sông...