Trần Văn Cưởi mồ côi cha từ năm 6 tuổi. Trong đám tang của bố nó nghe mọi người nói chuyện mới biết bố vốn là con nuôi của một bá hộ và được cho ăn học tử tế. Ngày cải cách ruộng đất chính cha chú của bố đã đứng ra đấu tố bá hộ, quy kết ông tội bóc lột sức lao động của bố nó. Bá hộ bị quy kết thành phần địa chủ và đưa đi xử bắn. Nhưng từ đó anh em nhà Nguyễn Văn của bố cũng tha phương cầu thưc. Bố nó chết, Cưởi được mẹ cho đi học nhưng lại không có thời gian chăm lo, yêu thương nó. Đói rét và không...
Ngoài lúc học ở nhà thầy Lê Hảo, Cục, Cù Lao , và bọn trẻ trong làng còn phụ giúp gia đình chăn trâu, trồng dâu nuôi tằm, nghề rất phát triển ở làng Hòa...
Trong lúc chờ đợi trường mới, Cục và Cù Lao được anh Bốn Linh cho đến học ở nhà thầy Lê Hảo. Thầy Lê Hảo đã cải cách hoàn toàn nội dung giảng dạy. Thày...
Chú Hai Quân dắt Cục và Cù Lao đi thăm làng. Những cảnh vật và con người nơi thôn quê làm chú Hai xúc động và mờ mờ nhận thấy ý nghĩa chữ đất nước và sông...