Ngân sách thất thu 2.300 tỉ đồng sau 6 tháng

Theo số liệu hải quan 6 tháng đầu năm 2025, các loại thép HRC khổ rộng từ 1.880 mm trở lên nhập về VN lên tới 215.000 tấn, tăng 26 lần so với cùng kỳ năm 2024 (8.000 tấn). Lũy kế 6 tháng đầu năm 2025, lượng nhập khẩu các loại thép cán nóng khổ rộng từ Trung Quốc về VN lên gần 650.000 tấn, cao gấp 15 lần so với 6 tháng đầu năm ngoái. Trong đó, loại thép khổ rộng 2.000 mm chiếm 74% lượng nhập của 6 tháng đầu năm.

Thép HRC khổ rộng xuất xứ Trung Quốc ồ ạt nhập vào VN trong 6 tháng đầu năm nay ẢNH: CTV

Đáng chú ý, lượng thép HRC khổ rộng nhập vào VN tăng bất thường từ khi Bộ Công thương hồi tháng 2 ra quyết định áp thuế chống bán phá giá (CBPG) tạm thời đối với sản phẩm thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc, mức thuế dao động từ 23,1 - 27,83%, áp dụng từ ngày 6.7 và kéo dài 5 năm, trừ khi được gia hạn, thay đổi hoặc hủy bỏ theo quy định. Quyết định này dựa trên kết quả điều tra cho thấy thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ có hành vi bán phá giá, gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước. Song lượng nhập khẩu từ Ấn Độ được đánh giá là không đáng kể, chỉ chiếm dưới 3% tổng lượng nhập khẩu. Bộ Công thương khẳng định mức thuế được đưa ra sau khi cơ quan điều tra xác định có mối liên hệ giữa việc thép giá rẻ từ Trung Quốc tràn vào thị trường và tình trạng thiệt hại đáng kể của ngành thép nội địa. Vì vậy, Bộ Công thương quyết định áp thuế CBPG chính thức đối với một số mặt hàng thép cán nóng từ Trung Quốc và chấm dứt điều tra áp dụng biện pháp CBPG đối với một số sản phẩm thép cán nóng từ Ấn Độ.

Đáng nói, ngay sau khi việc áp thuế CBPG có hiệu lực, thép HRC khổ rộng đã ùn ùn đổ về. Nếu tính theo mức thuế CBPG với thép cán nóng Trung Quốc đang áp dụng là 27,83% thì sản lượng nhập khẩu HRC khổ từ 1.900 mm trở lên trong 6 tháng qua đã làm thất thu rất lớn cho ngân sách nhà nước, ước tính khoảng 90 triệu USD, tương đương 2.300 tỉ đồng.

Các doanh nghiệp sản xuất trong nước cho biết, thép khổ rộng bản chất không khác biệt so với thép đang bị áp thuế về đặc tính kỹ thuật, mục đích sử dụng, kênh phân phối. Vì vậy có thể khẳng định việc thép cán nóng khổ rộng ồ ạt nhập khẩu vào nội địa nhằm lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, né thuế CBPG của VN.

Gây thiệt hại cho nền kinh tế

Việc lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại nói chung hay thuế CBPG nói riêng tại VN đã từng xảy ra khá nhiều, nhất là đối với ngành thép. Hành vi này không chỉ làm triệt tiêu hiệu quả chính sách thuế CBPG mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh méo mó, thiếu công bằng, tiềm ẩn nguy cơ gian lận thương mại có hệ thống. Ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp sản xuất trong nước và gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước, thậm chí có thể ảnh hưởng đến cả nền kinh tế trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu hiện nay.

Chuyên gia về thép Phạm Chí Cường phân tích: đã có nhiều sản phẩm thép Trung Quốc tìm khe hở để nhập vào VN. Khoảng 12 - 13 năm trước, một lượng lớn thép Trung Quốc có chứa hợp kim Bo nhập khẩu ồ ạt vào VN khi thuế nhập khẩu thép hợp kim bằng 0%. Ban đầu, một số doanh nghiệp Trung Quốc chỉ pha nguyên tố Bo vào sản phẩm thép cuộn, nhưng sau này họ còn pha vào các sản phẩm thép khác như thép cuộn cán nóng (HRC), thép tấm cán nóng và cả thép hình để được hưởng thuế suất 0% (trong khi các sản phẩm thép hình, thép cuộn… lúc đó phải chịu thuế từ 5 - 10%). 

Như vậy, việc tăng bề rộng không đáng kể cho thép HRC ra ngoài quy định sản phẩm bị áp thuế CBPG cũng có khả năng là hành vi lẩn tránh biện pháp này. Điều đó không chỉ gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước mà nguy cơ VN sẽ bị ảnh hưởng lớn trong bối cảnh căng thẳng thương mại thế giới. Bởi nhiều doanh nghiệp sẽ nhập khẩu sản phẩm nguồn là thép cuộn cán nóng để gia công, chế biến các sản phẩm và xuất khẩu đi nhiều nơi. Điều này sẽ khiến hàng hóa xuất xứ VN có nguy cơ bị "vạ lây" khi các nước có quy định về nguồn gốc xuất xứ nguyên phụ liệu. 

"Cơ quan quản lý nhà nước phải làm rõ vấn đề này bởi ngành thép Trung Quốc luôn đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường Đông Nam Á, trong đó có VN. Các doanh nghiệp sản xuất bị ảnh hưởng có thể kiến nghị xem xét và mở rộng nhóm sản phẩm bị áp thuế CBPG đối với thép HRC khổ rộng nhập vào VN", ông Phạm Chí Cường lưu ý.

Theo TS Hoàng Ngọc Thuận, Trường ĐH Ngoại thương, lượng thép HRC khổ rộng từ Trung Quốc nhập khẩu vào VN tăng mạnh trùng với thời điểm sản phẩm khổ hẹp hơn bị áp thuế có thể là dấu hiệu đầu tiên của hành vi lẩn tránh thuế CBPG. Nếu có nghi ngờ thì các doanh nghiệp trong nước, nhất là hai doanh nghiệp nguyên đơn của vụ kiện CBPG thép HRC có thể nộp đơn lên cơ quan quản lý nhà nước, trực tiếp là Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) để yêu cầu mở cuộc điều tra lẩn tránh thuế CBPG theo quy định. Bản thân các doanh nghiệp cần chủ động vì là đơn vị chịu ảnh hưởng trực tiếp và nắm rõ nhất về đặc điểm, tình trạng hàng hóa tương tự trên thị trường. Khi đó cơ quan quản lý nhà nước sẽ phải xem xét và tiến hành điều tra chi tiết. Nếu kết quả điều tra có đầy đủ bằng chứng cụ thể, hợp lý thì có thể mở rộng phạm vi áp dụng thuế CBPG đối với các sản phẩm thép HRC khổ rộng nhập vào VN.

Theo Mai Phương/ Thanh Niên

https://thanhnien.vn/thep-can-nong-kho-rong-nhap-khau-tang-26-lan-185250716220653162.htm