Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố chính sách thuế quan tại Nhà Trắng ngày 2-4 - Ảnh: THE WASHINGTON POST

Quyết định của tòa phúc thẩm Mỹ khi tuyên bố nhiều mức thuế quan do ông Trump áp đặt là bất hợp pháp lập tức làm dấy lên những nghi vấn về tính hợp pháp và ảnh hưởng của chính sách thuế quan từng được tổng thống Mỹ dùng để định hình trật tự thương mại toàn cầu.

Quyết định lịch sử này không chỉ làm rung chuyển nền tảng chính sách kinh tế của chính quyền Trump mà còn mở ra những câu hỏi căn bản về giới hạn quyền lực tổng thống trong việc định hình trật tự thương mại thế giới.

Với tỉ lệ phán quyết áp đảo 7-4, tòa khẳng định ông Trump đã vượt quá thẩm quyền khi biến công cụ trừng phạt khẩn cấp thành vũ khí thuế quan toàn cầu.

Phán quyết đảo lộn cục diện

Ngày 30-8, tòa phúc thẩm Mỹ ra phán quyết bất ngờ tuyên bố nhiều mức thuế đặt ra dưới thời của Tổng thống Mỹ Donald Trump là bất hợp pháp, theo Hãng tin AFP. Quyết định này nhắm vào những mức thuế quan đã gây xáo trộn thương mại toàn cầu trong thời gian qua.

Tòa cho phép tạm thời duy trì hiệu lực các mức thuế bị phán quyết đến ngày 14-10, tạo cơ hội cho chính quyền Trump kháng cáo lên Tòa án tối cao. Phán quyết nói trên không ảnh hưởng đến các mức thuế riêng áp với thép, nhôm, ô tô và một số mặt hàng khác.

Nội dung cốt lõi của phán quyết là việc tòa khẳng định ông Trump đã lạm dụng Đạo luật Quyền lực kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA) để áp đặt thuế quan trên quy mô lớn. IEEPA được ban hành từ năm 1977 nhằm trừng phạt kẻ thù hoặc đóng băng tài sản và ông Trump là tổng thống đầu tiên biến đạo luật này thành công cụ áp thuế.

Trang pháp lý Morgan Lewis nhấn mạnh IEEPA không cho phép áp dụng các mức thuế toàn cầu hay thuế đối ứng vì thâm hụt thương mại không được xem là tình trạng khẩn cấp theo định nghĩa luật pháp.

Hậu quả đa chiều đe dọa

Sau phán quyết nói trên, ông Trump phản ứng gay gắt trên mạng xã hội Truth Social, tuyên bố tòa "đã sai khi yêu cầu hủy bỏ thuế quan" và cảnh báo "nếu phán quyết này có hiệu lực, nó sẽ hủy diệt nước Mỹ". Ông đặc biệt lo ngại về việc 15.000 tỉ USD vốn đầu tư đã đổ vào Mỹ nhờ chính sách thuế sẽ bị rút lại.

Các con số thống kê cho thấy tầm quan trọng của thuế quan: tính đến tháng 7 năm nay, thuế quan đã mang về 159 tỉ USD cho nước Mỹ, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. 

Nếu bị tuyên là bất hợp pháp, chính phủ liên bang có thể phải hoàn trả hàng tỉ USD cho doanh nghiệp, đẩy Washington vào tình trạng thâm hụt ngân sách nghiêm trọng. 

Luật sư thương mại Ryan Majerus cảnh báo: "Điều đó thậm chí có thể kéo nước Mỹ quay lại thời kỳ đen tối của năm 1929 - một cuộc đại khủng hoảng kinh tế mới".

Hệ quả chiến lược còn nghiêm trọng hơn. Phán quyết đã tước đi vũ khí mặc cả quan trọng nhất của ông Trump trong đàm phán thương mại. 

Bà Ashley Akers, cựu luật sư Bộ Tư pháp Mỹ, nhận định trên Đài PBS News: "Nếu chính quyền mất đi công cụ thuế quan, các quốc gia khác có thể mạnh dạn từ chối yêu cầu của Mỹ hoặc đòi tái đàm phán".

Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Pam Bondi chỉ trích tòa án "can thiệp quá sâu vào vai trò trung tâm của tổng thống trong chính sách đối ngoại" và tuyên bố sẽ kháng cáo đến cùng. 

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã lên tiếng bảo vệ việc áp dụng IEEPA, nhất là trong bối cảnh Mỹ đang phải đối mặt với làn sóng lạm dụng chất giảm đau fentanyl gây ra khoảng 70.000 ca tử vong hằng năm và tình trạng thâm hụt thương mại đã đạt đến mức "điểm gãy" đầy báo động.

Theo tờ Financial Times, ông Mohamed El-Erian - chủ tịch Trường Queens' College thuộc Đại học Cambridge - nhận định: "Tác động thật sự không chỉ là về thuế quan mà là cuộc đấu quyền lực phức tạp giữa các nhánh hành pháp và tư pháp của Mỹ". 

Tờ Washington Post cũng cho rằng đây có thể là bước ngoặt trong việc kiểm soát giới hạn quyền lực hành pháp.

Theo Tâm Dương/Tuổi trẻ

https://tuoitre.vn/vu-khi-thue-quan-cua-ong-trump-se-mat-hieu-luc-20250902225839409.htm