Gian trưng bày của doanh nghiệp tư nhân thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân tại Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm Hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc”. (Ảnh: THẾ ĐẠI)

Để đạt được mục tiêu mang tính đột phá đó, yêu cầu đặt ra là cần rà soát và hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật không chỉ để phục vụ quản lý nhà nước mà còn nhằm kiến tạo phát triển cho các thành phần kinh tế.

Nhận diện đúng yếu tố cản trở từ thể chế

Trong những hội thảo, tọa đàm do Bộ Tư pháp tổ chức gần đây, nhiều điểm nghẽn trong xây dựng pháp luật được đại diện cơ quan quản lý, doanh nghiệp nhận diện, đó là văn bản pháp luật chưa thực sự khắc phục triệt để tư duy “không quản được thì cấm”, “cơ chế xin-cho”. Việc cắt giảm thủ tục hành chính chưa thật sự tạo ra đột phá. Chính sách hỗ trợ dù không thiếu nhưng chưa rõ, đặc biệt chưa có cơ chế cụ thể để doanh nghiệp được tiếp cận một cách đầy đủ. Nhiều quy định chưa phù hợp thực tiễn, gây cách hiểu khác nhau. Trong khi đó, ở góc độ thực thi pháp luật, việc đổi mới về tư duy vẫn chậm, nhất là trong đổi mới tư duy từ quản lý sang phục vụ và kiến tạo cho sự phát triển; tâm lý sợ trách nhiệm, rủi ro cho nên chọn hướng an toàn cho rằng “không hiểu”, “chưa rõ” còn tồn tại.

Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có gần một triệu doanh nghiệp và 98% trong số đó là doanh nghiệp vừa và nhỏ với đặc tính là vốn nhỏ, nhận thức pháp luật và thông tin thị trường thấp, khả năng cạnh tranh kém và khó tiếp cận các nguồn lực. Một trong những minh chứng dễ thấy nhất là các doanh nghiệp này rất khó tiếp cận nguồn vốn ngân hàng, mới đạt chưa đến 20% tổng dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng. Trong khi đó, dư nợ tín dụng của khu vực tư nhân đã chiếm tới 93%.

Ông Trần Văn Hiển, Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho biết, với các doanh nghiệp sản xuất quy mô nhỏ, tài sản thế chấp không nhiều, dù hoạt động kinh doanh vẫn có lãi và đơn hàng ổn định nhưng không có đủ tài sản bảo đảm thì hồ sơ vay vốn dễ bị từ chối hoặc được duyệt với số tiền thấp, không đủ để mở rộng sản xuất. Bên cạnh đó, ngân hàng thường yêu cầu nhiều giấy tờ, hồ sơ chứng minh năng lực tài chính và dự án kinh doanh khả thi, nhưng để hoàn thiện đủ các thủ tục đó lại tốn rất nhiều thời gian và chi phí - điều mà các doanh nghiệp nhỏ khó đáp ứng, nhiều doanh nghiệp loay hoay không biết nên làm thế nào cho đúng.

Để cắt giảm sự phiền hà cho doanh nghiệp về thủ tục hành chính, Nghị quyết số 68 đã đưa ra chỉ tiêu cắt giảm ít nhất 30% chi phí tuân thủ pháp luật. Ông Phan Đức Hiếu, đại biểu chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế, Tài chính của Quốc hội cho rằng, đây là điều cần thiết cho sự phát triển của kinh tế tư nhân. Nếu một quy định pháp luật có chất lượng không tốt sẽ có 5 nguy cơ gây bất lợi cho doanh nghiệp, đó là gia tăng chi phí, gia tăng rủi ro, hạn chế sáng tạo và ý tưởng kinh doanh, hạn chế cạnh tranh, tạo ra những tác động xấu với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thực tế, có đến năm chi phí phát sinh từ việc thực thi một quy định pháp luật. Bên cạnh chi phí truyền thống chính thức là thời gian, tài chính để làm thủ tục còn chi phí phát sinh khác như phí và lệ phí tính theo giá trị, chi phí đầu tư, chi phí cơ hội và cuối cùng là chi phí không chính thức.

Về nguy cơ hạn chế cạnh tranh, ông Hiếu cho biết, thường chúng ta ban hành quy định pháp luật rất cứng nhắc, máy móc, phức tạp về điều kiện gia nhập thị trường, điều kiện kinh doanh và đôi khi đó lại chính là “nút bảo vệ” về thể chế cho doanh nghiệp độc quyền, gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Doanh nghiệp lớn thường đề nghị tăng điều kiện kinh doanh lên càng khó, càng khắt khe càng tốt vì họ gia nhập thị trường rồi nhưng doanh nghiệp nhỏ không theo được vì chi phí quá sức.

Theo ông Lê Hoàng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Nhựa Thăng Long, vấn đề quản trị là khâu yếu nhất đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay, bên cạnh yếu tố về vốn. Riêng với việc chuyển giao công nghệ, nếu Nhà nước không có chính sách ràng buộc ngay trong các quy định pháp luật để doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) bắt buộc nội địa hóa cho doanh nghiệp địa phương thay vì khuyến khích như hiện nay, sẽ rất khó cho doanh nghiệp tư nhân.

Xây dựng pháp luật theo hướng phục vụ người dân

Tiến sĩ Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho rằng, khi nhận diện yếu tố cản trở từ chính sách pháp luật cần lý giải được tại sao tuổi thọ chính sách pháp luật ngắn, các thủ tục hành chính “mọc ra như nấm” sau khi các quy định pháp luật được ban hành; tại sao cắt giảm thủ tục hành chính mà thủ tục lại ngày càng gia tăng; tại sao các đạo luật được ban hành đúng trình tự, thủ tục nhưng khi đi vào thực tế lại “có vấn đề”? Vấn đề nằm ở tư duy xây dựng pháp luật còn nhiều hạn chế thời gian qua.

Hiện chúng ta đang cố gắng hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, trong đó đa số là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ bằng các đạo luật lớn, đối tượng và phạm vi điều chỉnh rất "đồ sộ". Điều đáng nói là thể chế và chính sách không có tính phân hóa tối đa, vô hình trung gây áp lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. “Vấn đề quan trọng là xây dựng các luật có đối tượng, phạm vi nhỏ, hẹp... để phù hợp với họ, kích hoạt họ thì họ mới thực hiện đúng. Chúng ta phải thay đổi nhận thức, tư duy xây dựng pháp luật theo hướng phục vụ người dân chứ không phải tăng cường quản lý”, ông Thịnh kiến nghị.

Theo đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, cần sớm xây dựng một bộ tiêu chí rà soát, nhận diện bất cập chính sách, pháp luật để các bộ, ngành căn cứ vào đó tiến hành sửa đổi, tránh sự vận dụng tuỳ tiện. Thời gian tới, cần thành lập cơ quan độc lập giám sát, hỗ trợ cải cách thể chế một cách bền vững và đóng góp chuyên môn về thể chế để tạo hành lang pháp lý cho kinh tế tư nhân phát triển.

Theo Hương Nguyên/Báo Nhân Dân

https://nhandan.vn/the-che-mo-duong-giup-kinh-te-tu-nhan-phat-trien-post909039.html