Để hiểu rõ về vấn đề này Luật sư Nguyễn Thị Phong Lan - Giám đốc Công ty Luật TNHH Intelico- Hà Nội (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) trả lời như sau:

Luật sư Nguyễn Thị Phong Lan

Ngày 26 tháng 11 năm 2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Luật Công chứng (sửa đổi) với tỷ lệ tán thành cao, đạt 93,95% tổng số đại biểu tham gia biểu quyết. Có hiệu lực từ ngày 01 tháng 7 năm 2025, Luật Công chứng năm 2024 được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước tiến quan trọng trong tiến trình cải cách tư pháp, nâng cao tính an toàn pháp lý cho người dân, doanh nghiệp và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.

Luật mới bao gồm 08 chương và 76 Điều, giảm 02 chương và 05 điều so với Luật Công chứng năm 2014, tập trung vào những thay đổi sâu rộng và toàn diện. Dưới đây là những nội dung sửa đổi, bổ sung cốt lõi.

1. Công chứng điện tử - Bước đột phá hướng tới chuyển đổi số

Đây là một trong những nội dung hoàn toàn mới và mang tính định hình xu thế, thể hiện sự thích ứng của hoạt động công chứng với cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

Lần đầu tiên, cơ sở pháp lý cho hoạt động công chứng điện tử được chính thức ghi nhận, cho phép các bên sử dụng phương tiện điện tử để giao kết giao dịch và tạo ra văn bản công chứng điện tử có giá trị pháp lý tương đương văn bản giấy. Luật quy định hai hình thức thực hiện: công chứng điện tử trực tiếp tại trụ sở và công chứng điện tử trực tuyến khi các bên không ở cùng một địa điểm. Điểm chung của cả hai hình thức là công chứng viên sẽ sử dụng chữ ký số để chứng nhận giao dịch.

Quy định này được đánh giá sẽ giúp tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí cho người dân và doanh nghiệp, đặc biệt với các giao dịch có các bên ở xa nhau về mặt địa lý. Tuy nhiên, do là lĩnh vực mới, chưa có nhiều kinh nghiệm thực tiễn, các chuyên gia cho rằng cần có lộ trình triển khai phù hợp, có thể thí điểm với một số giao dịch đơn giản như hợp đồng ủy quyền để đảm bảo tính an toàn và khả thi. Để tạo nền tảng cho việc này, Luật đã bổ sung 04 điều mới (từ Điều 62 đến Điều 65) quy định các vấn đề cơ bản nhất về công chứng điện tử.

2. Siết chặt tiêu chuẩn và nâng cao chất lượng đội ngũ công chứng viên

Nhằm mục tiêu chuyên nghiệp hóa và nâng cao tính liêm chính, Luật Công chứng 2024 đã đặt ra những tiêu chuẩn chặt chẽ hơn đối với công chứng viên. Cụ thể:

- Giới hạn độ tuổi hành nghề: Luật quy định chỉ bổ nhiệm công chứng viên đối với người không quá 70 tuổi và công chứng viên sẽ được miễn nhiệm khi đủ 70 tuổi. Để đảm bảo tính chuyển tiếp, các công chứng viên trên 70 tuổi đang hành nghề tại thời điểm luật có hiệu lực sẽ được tiếp tục hoạt động trong tối đa 02 năm.

- Thống nhất tiêu chuẩn đào tạo: Quy định về miễn đào tạo nghề công chứng đã được bãi bỏ. Thay vào đó, các đối tượng có kinh nghiệm công tác pháp luật lâu năm (như thẩm phán, luật sư) sẽ tham gia khóa đào tạo rút ngắn còn 06 tháng. Thời gian tập sự hành nghề công chứng được áp dụng thống nhất là 12 tháng cho tất cả các đối tượng, đảm bảo họ có đủ thời gian tiếp xúc và xử lý công việc thực tế.

- Ngăn chặn tiêu cực: Luật nghiêm cấm hành vi cho người khác sử dụng quyết định bổ nhiệm hoặc thẻ công chứng viên, cũng như việc đầu tư thành lập Văn phòng công chứng (VPCC) mà không trực tiếp hành nghề. Vi phạm quy định này có thể dẫn đến biện pháp xử lý nghiêm khắc là thu hồi quyết định cho phép thành lập VPCC. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để xử lý tình trạng “công chứng viên đứng tên”, góp phần làm trong sạch môi trường hành nghề.

3. Hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động của tổ chức hành nghề công chứng

Luật mới tập trung vào việc phát triển các tổ chức hành nghề công chứng một cách ổn định, bền vững và phân bố hợp lý.

Định hướng phát triển chiến lược: Bộ Tư pháp sẽ chủ trì xây dựng chiến lược phát triển lĩnh vực công chứng trình Chính phủ, đồng thời hướng dẫn UBND cấp tỉnh xây dựng đề án quản lý, phát triển tổ chức hành nghề công chứng tại địa phương. Luật cũng giao Chính phủ quy định lộ trình cụ thể cho việc chuyển đổi Phòng công chứng thành VPCC, thể hiện định hướng xã hội hóa mạnh mẽ.

Tên gọi và trụ sở: Tên riêng của VPCC không được trùng hoặc gây nhầm lẫn với các VPCC khác trên phạm vi toàn quốc, thay vì chỉ trong phạm vi tỉnh như trước đây. VPCC cũng chỉ được thay đổi trụ sở trong phạm vi cấp huyện nơi đã đăng ký nhằm hạn chế tình trạng tập trung quá đông tại các khu vực trung tâm.

Mô hình hoạt động mới: Bên cạnh mô hình công ty hợp danh, Luật cho phép thành lập VPCC theo loại hình doanh nghiệp tư nhân tại các đơn vị hành chính cấp huyện có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu công chứng của người dân tại các địa bàn này.

4. Những thay đổi quan trọng trong thủ tục và nghiệp vụ công chứng

Thay đổi bản chất việc công chứng bản dịch: Luật đã chính thức thay thế thủ tục “công chứng bản dịch” bằng “chứng thực chữ ký người dịch”. Sự thay đổi này nhằm phân định rõ trách nhiệm: công chứng viên chỉ chịu trách nhiệm xác nhận tính xác thực về chữ ký của người dịch, còn người dịch phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về tính chính xác và hợp pháp của nội dung bản dịch. Điều này xuất phát từ thực tiễn rằng công chứng viên không phải là chuyên gia ngôn ngữ và không thể thẩm định toàn diện nội dung dịch thuật.

Chụp ảnh khi ký và khai thác cơ sở dữ liệu: Một quy định mới mang tính bắt buộc là việc ký vào văn bản công chứng phải được chụp ảnh và lưu vào hồ sơ công chứng. Đây là giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn gian lận, ký thay hoặc ký ngoài trụ sở, đảm bảo tính xác thực của việc ký kết. Đồng thời, công chứng viên được trao quyền khai thác thông tin từ các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, hộ tịch để xác minh thông tin, giúp hạn chế tối đa việc giả mạo giấy tờ và đảm bảo an toàn pháp lý cho giao dịch.

Đề cao trách nhiệm bồi thường cá nhân: Luật quy định rõ, trong trường hợp tổ chức hành nghề công chứng đã giải thể, công chứng viên hoặc nhân viên trực tiếp gây ra thiệt hại phải có trách nhiệm bồi thường bằng tài sản của mình, ngay cả khi không còn hành nghề. Quy định này nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân đến cùng, buộc người hành nghề phải luôn cẩn trọng trong hoạt động nghiệp vụ.

Như vậy, với những thay đổi toàn diện, Luật Công chứng 2024 không chỉ siết chặt quản lý để nâng cao chất lượng dịch vụ công mà còn mở ra những hướng đi mới, hiện đại hóa hoạt động công chứng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.Để các quy định này thực sự đi vào cuộc sống, việc sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết và đẩy nhanh quá trình kết nối, chia sẻ các cơ sở dữ liệu quốc gia là yêu cầu cấp thiết đối với Chính phủ và các bộ, ngành liên quan.

Duy Phách