Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) đang lấy ý kiến dự thảo Đề án phát triển doanh nghiệp nhà nước (DNNN) quy mô lớn, đặc biệt là tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu nhằm phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt cho DN thuộc các thành phần kinh tế khác, phù hợp chủ trương, đường lối của Đảng trong thời kỳ mới.

Vai trò dẫn dắt

Theo Bộ KH-ĐT, đề án được xây dựng với nhóm đối tượng là các DNNN quy mô lớn, trọng tâm là 17 tập đoàn, tổng công ty nhà nước có quy mô lớn, hoạt động trong một số ngành, lĩnh vực quan trọng, cần thiết cho sự phát triển của nền kinh tế như năng lượng, công nghiệp, tài chính, nông nghiệp, viễn thông, kết cấu hạ tầng. Cụ thể như: Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam, Tổng Công ty Viễn thông MobiFone, Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông Quân đội (Viettel)…

Đề án đưa ra các tiêu chí để xác định một DNNN có quy mô lớn. Các DN này được xác định phát triển thành "sếu đầu đàn" để phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt trong việc hình thành và mở rộng các chuỗi sản xuất, cung ứng và chuỗi giá trị trong nước, khu vực và thế giới ứng với mỗi ngành. Từ tiêu chí trên, Bộ KH-ĐT đề xuất Chính phủ thí điểm ưu tiên phát triển 3 tập đoàn, tổng công ty để dẫn dắt phát triển trong 3 lĩnh vực quan trọng. Cụ thể, lĩnh vực viễn thông chọn MobiFone, năng lượng chọn EVN và công nghiệp quốc phòng chọn Viettel.

Lý giải về việc chọn 3 tập đoàn, tổng công ty này để thí điểm, Bộ KH-ĐT cho biết ngoài đáp ứng các tiêu chí trên, còn xuất phát từ yêu cầu, định hướng của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong 10 năm tới, từ đó đưa ra chính sách để hỗ trợ sự phát triển của DN. Đây là các ngành, lĩnh vực quan trọng đối với sự phát triển và an ninh của một quốc gia khi cung cấp nguyên liệu đầu vào không thể thiếu cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh, kết cấu hạ tầng kỹ thuật trong thời kỳ chuyển đổi số, cách mạng công nghiệp 4.0 và bảo đảm quốc phòng.

TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế trung ương, cho rằng xây dựng đề án phát triển DNNN quy mô lớn là cần thiết trong bối cảnh hiệu quả hoạt động của DNNN chưa tương xứng nguồn lực nắm giữ, năng lực cạnh tranh còn hạn chế, xảy ra một số tiêu cực, dự án thua lỗ. Bên cạnh đó, vai trò dẫn dắt, tạo động lực đối với nền kinh tế chưa thể hiện đậm nét.

Theo ông Doanh, trong các ngành, lĩnh vực có tính chiến lược đối với nền kinh tế, DNNN chiếm thị phần lớn hoặc chi phối nhưng chưa quan tâm đầu tư vào các ngành, lĩnh vực có ảnh hưởng quyết định đến việc tạo động lực, hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế và của khu vực DN khác.

MobiFone là một trong những DN được chọn thí điểm để phát triển thành DNNN đóng vai trò dẫn dắt

Có cơ chế đặc thù

Bộ KH-ĐT đưa ra các nhóm giải pháp và cơ chế đặc thù cho 3 tập đoàn, tổng công ty được chọn thí điểm. MobiFone sẽ tập trung chuyển đổi số rất mạnh và xây dựng hệ sinh thái các sản phẩm chuyển đổi số cho nhóm DN tư nhân (gồm các DN vừa và nhỏ). Đây là yếu tố thu hút các nhà đầu tư, đồng thời là điều kiện để hình thành chuỗi liên kết và thực hiện vai trò dẫn dắt trong lĩnh vực công nghệ thông tin và dữ liệu. Đề án xác định ưu tiên đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa MobiFone. Bộ KH-ĐT sẽ báo cáo Thủ tướng bổ sung MobiFone vào danh mục DN cung cấp dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng do nhà nước nắm cổ phần, vốn góp chi phối. Đồng thời không lựa chọn cổ đông chiến lược nước ngoài cho DN này.

Đối với EVN, Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) phối hợp EVN đầu tư các dự án năng lượng tái tạo và thu hút thêm sự tham gia của DN tư nhân, trong đó ưu tiên điện gió. Đồng thời, nghiên cứu định hướng chuyển Trung tâm Điều độ thuộc EVN về Bộ Công Thương để cổ phần hóa EVN nhằm huy động nguồn lực và đổi mới quản trị. Đặc biệt, đề án đề nghị nghiên cứu bổ sung hình thức (thí điểm) thuê quản lý vận hành cụm nhà máy điện của EVN.

Với Viettel, Bộ KH-ĐT đề xuất nghiên cứu hình thành Quỹ Phát triển công nghiệp quốc phòng từ nguồn lợi nhuận sau thuế để phục vụ các hoạt động liên quan phát triển công nghiệp quốc phòng. Đồng thời, nghiên cứu hình thành Quỹ Đổi mới sáng tạo, đầu tư mạo hiểm cho Viettel, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghiệp công nghệ cao...

TS Lê Đăng Doanh cho rằng cần nâng cao tính công khai, minh bạch của DNNN trong mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh để công tác giám sát phát huy hiệu quả; tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan đại diện chủ sở hữu, áp dụng tiêu chuẩn cao về minh bạch hóa và công khai thông tin. Đồng thời, thực hiện giám sát và tiêu chí đánh giá DN theo kết quả sản xuất, kinh doanh một cách toàn diện.