Con nhà nghèo là tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh xuất bản năm 1930, được xây dựng với hai tuyến nhân vật là giới điền chủ quyền thế và giới tá điền bị trị, trong một xã hội thuở giao thời giữa phong kiến và Tây hóa. Cô Tư Lựu con nhà tá điền, bố mẹ mất sớm, có hai người anh là cai tuần Bưởi và Ba Cam. Cai tuần Bưởi là tá điền của bà Cai Hiếu và vợ chồng cậu Hai Nghĩa, còn Ba Cam làm tài xế xe hơi cho một ông thầy kiện ở Sài Gòn.
Được chị Cả Tân giới thiệu có người con trai cụ lang chuyên làm nghề bốc thuốc muốn dạm hỏi con gái, bà Đồ lấy làm vui mừng lắm, nhưng e ngại Xuân Hương...
Trên đường đi dạy học ở Nghi Tàm về, đến làng Yên Hoa, Xuân Hương gặp hai người đàn ông trẻ tuổi , dáng thư sinh hỏi tìm nhà cụ Đồ Diễn. Đó là Nguyễn Tri...
Ba chàng hàn sĩ Phạm Quý Thích, Đoàn Nguyễn Tuấn và Nguyễn Du nhân tiết xuân đã dạo chơi lên đất kinh kì Thăng Long cho biết. Tình cờ ba người gặp Xuân...