Nếu The cat and the city (Con mèo và thành phố) khám phá Tokyo hiện đại với những mảnh đời đơn độc và xa cách gắn kết nhau thông qua chú mèo lang thang thì Bốn mùa Nhật Bản xê dịch qua thời gian và không gian giữa bốn mùa hồi quy bất tận trên đảo quốc.

Phương Đông hội ngộ phương Tây

Tiểu thuyết Bốn mùa Nhật Bản đan xen câu chuyện của cô gái Tây phương tên Flo chán chường đô thành Đông Kinh, lạc lối trong mối quan hệ dường như đang đến hồi kết thúc.

Flo vừa hoàn thành và ra mắt bản dịch tiếng Anh tuyển tập truyện khoa học viễn tưởng của nhà văn Nhật Bản Nishi Furuni. Dù vậy cô vẫn không tự tin vào bản thân và công việc mình làm hiện tại.

Một lần tình cờ cô đọc Thanh âm của nước của một nhà văn bí ẩn có bút danh Hibiki. Cô bị thôi thúc phải dịch tác phẩm này sang tiếng Anh nhưng không biết nơi nào sẽ in bản dịch của cô, cũng không biết Hibiki và nhà xuất bản của ông ở đâu để tìm cách liên lạc xin bản quyền.

Kể từ đó cô gái nhút nhát như Flo bắt đầu chủ động dịch, chủ động tìm kiếm dựa trên những thông tin lưu lại trên cuốn Thanh âm của nước, hành trình khám phá nhân vật cũng là hành trình cô khám phá con đường thoát khỏi cõi lòng ngổn ngang đang nặng mang.

Như tên gọi, tiểu thuyết Bốn mùa Nhật Bản được chia làm bốn phần. Lật từng trang sách, như bốn mùa xuân, hạ, thu, đông cũng lần lượt sang trang, như tâm hồn con người đi từ những tổn thương, hoang mang, hỗn độn đến sự sáng tỏ, thấu hiểu và yêu thương.

Nick Bradley áp dụng thủ pháp truyện lồng truyện. Câu chuyện trong Thanh âm của nước xoay quanh mối quan hệ gia đình thương tổn của hai bà cháu Ayako và Kyo. Rất nhiều tháng năm trong quá khứ giữa Ayako và Kyo chỉ là một hố thẳm cách ngăn tưởng không có gì hàn gắn được.

Ngày nọ, Kyo được gửi đến thị trấn Onomichi để sống cùng bà. Một trẻ một già, họ cùng nhau đi qua giai đoạn chông chênh của đời sống.

"Bà sẽ kể cho anh nghe mọi điều anh muốn biết về cha anh. Về việc bà cũng thương cha anh thế nào. Và bà tự hào về cha anh ra sao. Về việc đời có thể tàn nhẫn thế nào khi lấy đi khỏi ta những gì ta yêu thương hết mực. Nhưng nó chẳng phải lỗi của ai" (tr. 386).

Dạt dào văn hóa Nhật Bản

Tài năng của Nick Bradley ở chỗ đã hòa quyện được hai câu chuyện hai mảnh đời với nhau, lớp lang tựa ngọn triều cứ rút ra rồi lại xô vào, nối tiếp như bốn mùa nối tiếp nhau.

Cũng như các nhân vật trong truyện, dù trải qua những chuyện gì họ phải chấp nhận rằng cuộc sống vẫn đang tiếp tục cho dù quá khứ có trì níu họ lại. Không phải ngẫu nhiên Hibiki chọn bài haiku Con ếch của Basho làm đề từ cho Thanh âm của nước.

Ao cũ/ con ếch nhảy vào/ vang tiếng nước xao (Nhật Chiêu dịch). Con ếch là hình tượng Kyo đeo đuổi suốt từ nhỏ đến lớn. Một người bạn tâm giao do anh sáng tạo ra, bầu bạn cùng anh qua những năm tháng tuổi trẻ cô đơn. Ếch là hóa thân của chính anh, ném vào thế giới của trí tưởng tượng.

Trong khi anh thu mình thì nhân vật ếch thay anh "sống" lấy cái đời sống xao động muôn hình vạn trạng ngoài kia.

"Anh đặt nó vào những hoạt cảnh khác nhau, tưởng tượng ra ếch là cha mình vẫn đang chuyện trò từ hậu kiếp". Cũng có khi ếch thành thám tử, thành lính cứu hỏa, thành samurai... "Ếch là một người hùng chiến đấu chống lại bất cứ điều gì thế gian ném vào mình".

Cả Flo, Kyo và Ayako đều giống những chú ếch bé nhỏ đương đầu với thế giới rộng lớn chỉ bằng cái ao tù đọng. Và con người trong thế giới xô bồ hiện nay, những nhân viên văn phòng tất tả trên phố vào giờ cao điểm, những nhân viên giao hàng ngược xuôi dưới nắng.

Tất cả đều như những chú ếch nhỏ giữa sóng gió cuộc đời, kiên cường, không bao giờ đầu hàng.

Phải chăng đi là thông điệp cốt tủy của Nick Bradley. Ngay từ đầu ông đã chọn bài thơ Chẳng chịu khuất phục trước mưa to của Miyazawa Kenji làm đề từ cho Bốn mùa Nhật Bản.

Trong Thanh âm của nước còn một tiểu truyện nữa được tác giả đặt tên là "Ayako đối đầu với Núi". Hình ảnh cụ bà Ayako bé nhỏ đứng trước ngọn núi hùng vĩ chỉ là phiên bản khác của hình ảnh con ếch trước thế gian. Cả một đời bi kịch.

Cha, chồng và con trai đều bị định mệnh tước đoạt khỏi ta bà. Nhưng Ayako nhận ra mình phải sống, phải chấp nhận đối đầu với ngọn núi hữu hình lẫn ngọn núi án ngữ trong con tâm mình.

"Khi bà cố gắng leo lên đỉnh, bà nghĩ về cuộc đời mình đã sống, những lầm lỗi bà từng mắc phải, những niềm vui, nỗi thống khổ, những đỉnh núi, những thung sâu".

Cứ thế Ayako bước đi, cũng như con người bước đi, "chẳng chịu khuất phục trước mưa to", chẳng chịu khuất phục trước định mệnh tàn khốc.

Nhà văn người Anh đã tìm được ở chốn Á Đông xa cách trùng này một niềm an ủi. Đến lượt mình, ông đã chuyển hóa nó thành một thứ văn xuôi giản dị, thân quen nhưng vẫn giữ được sự bỡ ngỡ bằng nhãn quan tò mò của một lữ khách phương xa đứng trước miền đất lạ.

Theo Huỳnh Trọng Khang/ Tuổi Trẻ

https://tuoitre.vn/bon-mua-nhat-ban-chu-ech-nho-giua-cuoc-doi-20250809092449062.htm