Khai giảng học kỳ mới, học sinh cầm sách mới trên tay chạy trong khuôn viên một trường tiểu học ở thành phố Hòa Châu, khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc ngày 1-9 - Ảnh: VCG

Việc phổ cập giáo dục phổ thông và tương đương được các nước thực hiện ra sao?

Mọi trẻ em đều phải học hết trung học

Liên hợp quốc đặt ra Mục tiêu phát triển bền vững (SDG 4) với cam kết đến năm 2030 mọi trẻ em, không phân biệt giàu nghèo, thành thị hay nông thôn đều phải được học hết bậc tiểu học và trung học. 

Theo báo cáo "Không để ai bị bỏ lại phía sau: Con đường hướng tới phổ cập giáo dục tiểu học và trung học đã đi được bao xa?" do Viện thống kê UNESCO công bố năm 2016, vẫn còn tới 263 triệu trẻ em và thanh thiếu niên chưa thể đến trường.

Trong khu vực Đông Á, Trung Quốc đã đạt được bước tiến lớn về giáo dục phổ thông. Báo cáo Giám sát thống kê chương trình phát triển trẻ em quốc gia Trung Quốc (2021-2030) của Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc năm 2023 cho thấy tỉ lệ duy trì giáo dục bắt buộc 9 năm đạt 95,7% và tỉ lệ nhập học phổ thông trung học đạt 91,8%. Giáo dục mầm non cũng tiến gần tới phổ cập với tỉ lệ nhập học 91,1%. 

Một điểm đáng chú ý là 96,8% con em lao động nhập cư tại Trung Quốc đã được học trong các trường công lập hoặc hưởng dịch vụ công trong giai đoạn giáo dục bắt buộc.

Trong khi đó, theo báo cáo "Chiến lược kỹ năng OECD dành cho Thái Lan: Đánh giá và khuyến nghị" công bố năm 2025, Thái Lan đã đạt mức nhập học cao ở bậc tiểu học và trung học, song vẫn còn tồn tại bất bình đẳng. 

Năm 2022, tỉ lệ hoàn thành các bậc tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông có sự khác biệt rõ rệt giữa các vùng: ở thủ đô Bangkok và khu vực miền Trung, tỉ lệ hoàn thành cao hơn nhiều so với vùng đông bắc và miền núi phía bắc. 

Bên cạnh đó, nhóm trẻ em nghèo nhất có nguy cơ bỏ học cao gấp nhiều lần nhóm giàu, thể hiện qua tỉ lệ trẻ không đến trường ở các hộ gia đình thu nhập thấp.

Nỗ lực từ chính sách quốc gia

Nhận thức được khoảng cách vẫn còn tồn tại, các quốc gia đã triển khai những nỗ lực cụ thể nhằm biến phổ cập giáo dục phổ thông thành hiện thực. Để giải quyết những khoảng cách này, Chính phủ Thái Lan đã xây dựng một loạt định hướng chiến lược. 

Trọng tâm là Chiến lược quốc gia 2018-2037, đóng vai trò như bản đồ định hướng dài hạn cho phát triển đất nước, trong đó nhấn mạnh "phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao" để phục vụ tăng trưởng bền vững.

Song song đó, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội lần thứ 13 (2023-2027) của Thái Lan cụ thể hóa mục tiêu này bằng việc ưu tiên đầu tư cho giáo dục phổ thông và mở rộng cơ hội học tập suốt đời nhằm bảo đảm mọi trẻ em, dù ở thành thị hay nông thôn, đều được tiếp cận trường lớp. 

Cùng với đó Luật Khuyến khích học tập B.E. 2566 (2023) cũng được thông qua để thúc đẩy học tập liên tục cho cả trẻ em và người lớn. Chính phủ còn khuyến khích các chương trình học tập linh hoạt cho trẻ em ngoài trường học, kết hợp giữa giáo dục chính quy và không chính quy.

Tại Trung Quốc, phổ cập giáo dục không chỉ dừng lại ở giai đoạn tiểu học mà còn được mở rộng sang trung học cơ sở và trung học phổ thông. Đi cùng với đó là đầu tư ngân sách: riêng năm 2023 tổng chi cho giáo dục bắt buộc đạt 2,8427 nghìn tỉ nhân dân tệ (389 tỉ USD), chiếm 44% tổng chi giáo dục quốc gia. 

Việc phân bổ nguồn lực này cho thấy Chính phủ Trung Quốc coi trọng nền tảng phổ cập như một ưu tiên chiến lược để bảo đảm mọi trẻ em đều được học đến hết phổ thông.

Mỹ là một ví dụ điển hình về thành công của chính sách giáo dục: giáo dục bắt buộc đến hết trung học cơ sở và hầu hết các bang đã mở rộng quy định này sang trung học phổ thông. Tỉ lệ trẻ không đi học ở Mỹ nằm trong nhóm thấp nhất thế giới, góp phần duy trì lực lượng lao động có trình độ phổ thông cơ bản.

Đức cũng đi theo hướng tương tự. Theo báo cáo năm 2016 của UNESCO, khu vực Tây Âu (bao gồm Đức) chỉ ghi nhận 3% trẻ ở bậc tiểu học không đến trường. Điều này phản ánh một hệ thống giáo dục công mạnh, với nghĩa vụ học tập kéo dài đến hết trung học phổ thông và sự hỗ trợ toàn diện của nhà nước.

Ở Pháp, theo báo cáo năm 2023 của Cơ quan châu Âu về giáo dục đặc biệt và hòa nhập, khung pháp lý quy định giáo dục tiểu học và trung học là bắt buộc được củng cố bằng nhiều tham vấn chính sách gần đây. 

Bộ Giáo dục Pháp trong năm 2022 đã tổ chức đối thoại với nhiều bên liên quan nhằm rà soát và mở rộng phạm vi thực hiện. Cách tiếp cận này nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc không chỉ duy trì nghĩa vụ học tập đến hết trung học cơ sở mà còn tạo điều kiện để thanh thiếu niên tiếp tục học hết trung học phổ thông.

Theo Đỗ Quang/ Tuổi Trẻ

https://tuoitre.vn/cac-nuoc-pho-cap-giao-duc-pho-thong-ra-sao-20250909095440114.htm