Cán bộ Bảo hiểm xã hội Hà Tĩnh (Bảo hiểm xã hội khu vực XV) tuyên truyền chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người dân.

Tùy nhóm đối tượng, áp dụng cách tính lương hưu khác nhau

Mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội là một trong những yếu tố quyết định trực tiếp đến mức lương hưu và các khoản trợ cấp một lần mà người lao động được hưởng khi nghỉ hưu hoặc đủ điều kiện nhận chế độ.

Theo quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 và Nghị định hướng dẫn, cách tính này được quy định chi tiết và có sự khác biệt rõ ràng giữa các nhóm đối tượng khác nhau.

Sản xuất linh kiện điện tử tại Khu công nghiệp Đông Mia, Quảng Ninh. (Ảnh nhandan.vn)

Theo nguyên tắc chung, mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu và trợ cấp một lần được quy định tại Điều 72 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 và được quy định chi tiết tại Điều 15 của Nghị định 158/2025/NĐ-CP. Mức này cũng được sử dụng để tính hưởng bảo hiểm xã hội một lần, trợ cấp tuất một lần và trợ cấp hằng tháng cho người không đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Thứ nhất là cách tính đối với người lao động theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định.

Trong trường hợp người lao động có toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ lương Nhà nước, việc tính bình quân tiền lương sẽ dựa trên số năm đóng bảo hiểm xã hội cuối cùng trước khi nghỉ hưu, theo một lộ trình cụ thể:

- Tham gia bảo hiểm xã hội trước 1/1/1995: Tính bình quân của 5 năm cuối.

- Tham gia từ 1/1/1995 đến 31/12/2000: Tính bình quân của 6 năm cuối.

- Tham gia từ 1/1/2001 đến 31/12/2006: Tính bình quân của 8 năm cuối.

- Tham gia từ 1/1/2016 đến 31/12/2019: Tính bình quân của 15 năm cuối.

- Tham gia từ 1/1/2020 đến 31/12/2024: Tính bình quân của 20 năm cuối.

- Tham gia từ 1/1/2025 trở đi: Tính bình quân của toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội.

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 cũng có quy định với các trường hợp đặc biệt cụ thể như sau.

Làm công việc nặng nhọc, độc hại: Người có đủ 15 năm làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm trở lên, sau đó chuyển sang công việc khác có mức lương đóng bảo hiểm xã hội thấp hơn, sẽ được lấy mức lương của số năm làm công việc nặng nhọc, độc hại (tương ứng với số năm tính bình quân quy định tại khoản 1 Điều 72 của Luật) để tính bình quân.

Sĩ quan, quân nhân chuyển ngành: Nếu mức lương đóng bảo hiểm xã hội của những năm cuối trước khi nghỉ hưu thấp hơn so với những năm cuối trước khi chuyển ngành, họ sẽ được lấy tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của những năm cuối trước khi chuyển ngành để tính mức bình quân.

Có phụ cấp thâm niên nghề: Việc tính toán sẽ phức tạp hơn, tùy thuộc vào việc những năm cuối để tính bình quân có bao gồm phụ cấp thâm niên hay không, bảo đảm quyền lợi cho người lao động.

Thời gian công tác ở cấp xã: Thời gian công tác ở cấp xã đã được tính hưởng bảo hiểm xã hội, thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo Nghị định số 09/1998/NĐ-CP, và thời gian đóng của người hoạt động không chuyên trách cấp xã sẽ được tính là thời gian đóng theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định.

Thứ hai, cách tính đối với người lao động theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định: Đối với nhóm đối tượng này, mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội sẽ được tính trên toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội.

Thứ ba, cách tính đối với người có cả hai giai đoạn đóng bảo hiểm xã hội: Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ lương Nhà nước, vừa có thời gian đóng theo chế độ do người sử dụng lao động quyết định, thì sẽ tính bình quân tiền lương chung của các thời gian. Trong đó, phần thời gian đóng theo chế độ lương Nhà nước sẽ được tính bình quân theo quy định nêu trên.

Điều chỉnh tiền lương đã đóng bảo hiểm xã hội

Để bảo đảm giá trị của tiền lương đã đóng không bị trượt giá theo thời gian, pháp luật quy định phải điều chỉnh tiền lương trước khi tính bình quân.

Chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội bằng tiền mặt tại Hà Nội. (Ảnh nhandan.vn)

Đối với khu vực Nhà nước, người tham gia bảo hiểm xã hội trước 1/1/2016, tiền lương đã đóng được điều chỉnh theo "mức tham chiếu" tại thời điểm hưởng chế độ. Người tham gia từ 1/1/2016 trở đi sẽ được điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ.

Đối với khu vực ngoài Nhà nước, tiền lương đã đóng bảo hiểm xã hội được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ. Hệ số điều chỉnh này được bảo hiểm xã hội Việt Nam xác định và công khai hằng năm dựa trên số liệu do Cục Thống kê, Bộ Tài chính cung cấp.

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, hiện nay cả nước có khoảng 3,4 triệu người đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội. Ngoài lương hưu hằng tháng, người đủ điều kiện hưởng lương hưu còn được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, với mức đóng bằng 4,5% tiền lương hưu hoặc trợ cấp mất sức lao động từ cơ quan bảo hiểm xã hội.

Thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho thấy, tính đến hết tháng 8/2025, cả nước có khoảng 21,2 triệu người tham gia bảo hiểm xã hội với cả hai chính sách bảo hiểm xã hội bắt buộc và xã hội tự nguyện. Từ ngày 1/7/2025, theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, người lao động có 15 năm đóng bảo hiểm xã hội cũng được nhận lương hưu. Vì vậy, ước tính số người được hưởng lương hưu trong thời gian tới sẽ gia tăng.

Theo Ngân Anh/Báo Nhân Dân

https://nhandan.vn/cach-tinh-muc-binh-quan-tien-luong-dong-bao-hiem-xa-hoi-de-huong-luong-huu-post908541.html