Bệnh Chikungunya không lây trực tiếp giữa người mà truyền qua muỗi Aedes - loại muỗi vằn gây bệnh sốt xuất huyết (SXH). Hiện dịch bệnh này đang diễn biến phức tạp tại Trung Quốc và Singapore.

Từng lưu hành, nguy cơ tái xuất

Tại TP HCM đang vào mùa mưa, thời điểm bệnh SXH gia tăng cùng lúc với sự xuất hiện của virus Chikungunya tại nhiều nước. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP HCM (HCDC), đến thời điểm này, hệ thống giám sát dịch bệnh tại thành phố chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya. Tuy nhiên, đây là bệnh đã từng lưu hành tại Việt Nam và có nguy cơ tái xuất hiện, nhất là trong bối cảnh khí hậu, môi trường thuận lợi cho muỗi phát triển.

Bệnh nhân điều trị SXH tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP HCM. Bệnh lây bởi muỗi vằn giống như dịch bệnh Chikungunya

Theo Bộ Y tế, dịch bệnh Chikungunya đang lây lan tại nhiều nước trên thế giới. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chỉ rõ tính đến tháng 7-2025, hơn 240.000 ca Chikungunya đã được báo cáo tại 16 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó khoảng 90 ca tử vong. Bộ Y tế nhận định Việt Nam đối mặt nguy cơ cao do muỗi Aedes (véc tơ truyền bệnh) lưu hành mạnh vào mùa hè và lượng khách du lịch, giao thương quốc tế tăng.

Ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), cho biết Chikungunya không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh SXH). Muỗi chủ yếu đốt vào ban ngày và có thể đạt đỉnh điểm hoạt động vào sáng sớm và chiều muộn. Đang là mùa mưa của nhiều nước khu vực Bắc bán cầu tạo môi trường lý tưởng cho muỗi phát triển, dẫn đến sự gia tăng mật độ muỗi làm lây lan virus nhanh chóng. Cùng với đó, lượng người đi lại giữa các nước tăng cao vào mùa hè tạo điều kiện thuận lợi, làm gia tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh sang nhiều khu vực, địa phương và quốc gia khác. "Hiện muỗi Aedes đang vào thời kỳ cao điểm có mật độ cao tại nhiều địa phương và thời điểm lượng khách du lịch lớn làm tăng nguy cơ bệnh Chikungunya xâm nhập, lây lan ở Việt Nam nếu không kiểm soát kịp thời" - ông Sơn cảnh báo.

Bệnh nhân SXH nặng điều trị tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương .Ảnh: NGỌC DUNG

PGS-TS-BS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng Khoa Y tế công cộng - Trường ĐH Y Dược TP HCM, khuyên người dân không nên hoang mang nhưng cũng đừng chủ quan trước bệnh Chikungunya. Bệnh này đã có mặt tại Việt Nam từ lâu và không phải là mối đe dọa dịch tễ nghiêm trọng nếu được giám sát và phòng ngừa đúng cách.

Nhóm đối tượng cần cảnh giác

Theo các chuyên gia, triệu chứng của bệnh Chikungunya xuất hiện 4-8 ngày sau khi bị muỗi đốt, gồm sốt cao đột ngột, đau khớp dữ dội, sưng khớp, mệt mỏi, phát ban. Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi và kéo dài từ 2 - 7 ngày nhưng cũng có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí lâu hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Các triệu chứng tương tự đối với bệnh SXH Dengue nhưng dấu hiệu đau và sưng khớp thường có biểu hiện rõ hơn, trong khi đó bệnh SXH Dengue thường có dấu hiệu xuất huyết nhiều hơn. "Người dân không nên tự ý chẩn đoán, điều trị tại nhà. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh phải đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời, không tự điều trị" - bác sĩ Sơn khuyến cáo.

Nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn, bao gồm trẻ sơ sinh bị mắc bệnh khi sinh từ mẹ bị mắc bệnh hoặc bị mắc bệnh trong những tuần sau sinh, người lớn có bệnh lý nền. Khi đã khỏi bệnh, có khả năng miễn dịch với Chikungunya. Hiện không có thuốc kháng virus đặc hiệu để điều trị bệnh Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng, bao gồm thuốc giảm đau khớp và thuốc hạ sốt.

Theo bác sĩ Dũng, dù có một số đặc điểm khác biệt giữa Chikungunya và SXH, nhưng việc phân biệt chính xác trong thực tế lâm sàng là rất khó. Tài liệu y khoa ghi nhận 3 điểm phân biệt chính gồm: Tổn thương da, Chikungunya gây dát sẩn (vùng da đỏ nhẹ, nhô lên, đè vào mất màu); SXH gây ban xuất huyết (đốm đỏ không mất màu khi ấn). Đau khớp ở Chikungunya đau nhiều ở các khớp nhỏ (ngón tay, ngón chân) còn SXH đau nhẹ ở các khớp lớn (gối, vai). Xét nghiệm máu, Chikungunya ít giảm tiểu cầu, không cô đặc máu nhưng SXH gây giảm tiểu cầu nhiều, có thể cô đặc máu. Tuy nhiên, trên thực tế, khoảng 33% các ca nghi ngờ SXH lại là do Chikungunya vì triệu chứng gần như giống nhau và việc phân biệt cần đến xét nghiệm chuyên sâu.

Tăng cường kiểm soát

Việc xét nghiệm chính xác Chikungunya chỉ có thể thực hiện bằng kỹ thuật PCR để tìm RNA của virus. Tuy nhiên, việc này không cần thiết với người dân thông thường. Vì bệnh thường không gây biến chứng nặng (trừ người cao tuổi và người có bệnh nền nặng). Điều trị bệnh cũng giống như các bệnh virus thông thường như nghỉ ngơi, uống nước, hạ sốt, theo dõi dấu hiệu nặng. Yêu cầu bác sĩ xét nghiệm virus Chikungunya trong mọi trường hợp là không hợp lý. Xét nghiệm chỉ cần thiết cho ngành y tế công cộng để giám sát tình hình dịch bệnh và có kế hoạch ứng phó.

"Virus Chikungunya không phải là "bệnh mới" ở Việt Nam. Tuy không gây biến chứng nặng phổ biến nhưng vẫn cần được giám sát dịch tễ đầy đủ và người dân cần phòng tránh muỗi đốt nghiêm túc, nhất là TP HCM đang bước vào cao điểm mùa dịch SXH. Các biện pháp phòng tránh muỗi đốt vẫn là ưu tiên hàng đầu như: Dọn dẹp nơi chứa nước đọng (lu, chậu, máng xối...); ngủ màn, đặc biệt vào ban ngày; mặc quần áo dài, sáng màu; sử dụng kem chống muỗi, nhang xua muỗi và chủ động tham gia chiến dịch diệt lăng quăng tại địa phương" - ông Dũng nhấn mạnh.

Để ứng phó tình hình dịch bệnh này, Bộ Y tế cho biết đã chỉ đạo tăng cường kiểm dịch y tế tại cửa khẩu, sân bay quốc tế nhằm phát hiện sớm người nghi ngờ nhiễm bệnh hoặc mang véc tơ truyền bệnh. Giám sát muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy và xử lý môi trường được triển khai đồng bộ tại các khu vực cửa khẩu và biên giới. "Người dân từ vùng dịch trở về cần theo dõi sức khỏe trong 12 ngày và đến ngay cơ sở y tế nếu xuất hiện sốt, đau khớp hoặc phát ban. Công tác thu dung, điều trị được tổ chức kịp thời với phân cấp chuyên môn nhằm tránh quá tải bệnh viện. Các địa phương phối hợp phòng chống Chikungunya cùng SXH thông qua chiến dịch diệt bọ gậy, kiểm tra dụng cụ chứa nước, loại bỏ nơi muỗi sinh sản và chuẩn bị nguồn lực ứng phó dịch bệnh" - Bộ Y tế nhấn mạnh. 

Theo Ngọc Dung-Hải Yến/Báo Người Lao động

https://nld.com.vn/chu-dong-truoc-dich-benh-chikungunya-19625081120030316.htm