Các lực lượng tham gia hỗ trợ ngày công để giúp hộ nghèo xóa nhà dột nát tại tỉnh Hà Nam. (Ảnh nhandan.vn)

Theo Bộ Tài chính, mục đích xây dựng dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (sau đây gọi tắt là dự thảo Nghị định) nhằm tạo khung khổ pháp lý thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý đối với chương trình mục tiêu quốc gia.

Dự thảo Nghị định có 8 chương, 62 điều, với các nội dung dưới đây.

Chương I về “Quy định chung”, gồm 4 điều quy định về phạm vi điều chỉnh; đối tượng áp dụng; giải thích từ ngữ; nguyên tắc trong quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia.

Chương II về “Lập, phê duyệt, giao, điều chỉnh kế hoạch thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 5 năm và hằng năm” gồm 6 điều với một số nội dung đáng quan tâm. Cụ thể như:

Thứ nhất, quy định lập, giao kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 5 năm (Điều 5, Điều 6) theo hướng quy định chi tiết quy trình từ khâu đề xuất nhu cầu vốn đầu tư công trung hạn đến khâu phân bổ, giao, ban hành kế hoạch triển khai ở các bộ, cơ quan trung ương và địa phương. Trong đó, bổ sung các quy định:

- Quy trình, trách nhiệm của chủ chương trình thực hiện đề xuất nhu cầu bố trí vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm của từng chương trình đồng thời với quá trình hoàn thiện Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, báo cáo nghiên cứu khả thi.

- Phân bổ, giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm theo hướng Thủ tướng Chính phủ phân bổ, giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm thực hiện từng chương trình theo tổng vốn của từng chương trình theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Phiên họp Thường trực Chính phủ ngày 4/8/2025.

- Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định hoặc phân cấp cho cấp xã quyết định việc phân bổ chi tiết kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm chi tiết đến danh mục dự án thành phần, dự án đầu tư công thực hiện từng chương trình mục tiêu quốc gia.

- Nội dung ban hành kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại các cơ quan chủ quản chương trình tại trung ương và địa phương.

Thứ hai, quy định về trình tự lập, quyết định dự toán ngân sách nhà nước, kế hoạch đầu tư công hằng năm (Điều 7) trong đó phân bổ, giao dự toán kế hoạch vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương cho các địa phương theo nguyên tắc Thủ tướng Chính phủ giao tổng dự toán, kế hoạch theo chương trình; địa phương quyết định phân bổ chi tiết.

Thứ ba, bổ sung quy định về tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (Điều 8) để làm rõ thời hạn thực hiện việc phân bổ, giao, tổ chức thực hiện; nội dung báo cáo; nguyên tắc và trách nhiệm xử lý khi bộ, cơ quan trung ương và địa phương không phân bổ, giải ngân vốn được Thủ tướng Chính phủ giao.

Thứ tư, tiếp tục thực hiện phương pháp lập kế hoạch có sự tham gia của cộng đồng trong lập kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại cấp xã (Điều 9) để bảo đảm có sự tham gia của người dân theo nguyên tắc nhà nước và nhân dân cùng làm.

Thứ năm, bổ sung quy định về điều chỉnh kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 5 năm và hằng năm (Điều 10) để hoàn thiện nội dung, xử lý các kiến nghị đề xuất của địa phương trong quá trình triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia.

Chương III về “Huy động và sử dụng nguồn vốn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia”, gồm 6 điều quy định kế thừa các giải pháp bảo đảm huy động, sử dụng từng nguồn vốn trong quá trình tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại địa phương.

Các nội dung bao gồm: cân đối, bố trí, sử dụng vốn ngân sách nhà nước (Điều 11) và cơ chế đặc thù trong sử dụng vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ đầu tư cho các đối tượng chính sách (Điều 12); giải pháp lồng ghép nguồn vốn (Điều 13), huy động vốn tín dụng (Điều 14), huy động vốn hợp pháp khác (tại Điều 15). Trong đó bổ sung các quy định mới:

Một là, về nguyên tắc phân bổ ngân sách nhà nước thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (tại khoản 2 Điều 11) được điều chỉnh theo hướng:

- Phân bổ vốn ngân sách trung ương thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo nguyên tắc trung ương phân bổ cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương theo tổng vốn từng chương trình; bộ, cơ quan trung ương và địa phương quyết định phân bổ chi tiết, lựa chọn nội dung, giải pháp thực hiện.

- Thủ tướng Chính phủ quyết định hoặc ủy quyền cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ quyết định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách trung ương cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

- Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách nhà nước (bao gồm: vốn hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách trung ương, vốn tự cân đối của ngân sách địa phương) cho các cơ quan, đơn vị, cấp trực thuộc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại địa phương.

Hai là, về cơ chế đặc thù trong hỗ trợ đầu tư cho các đối tượng chính sách thuộc nội dung của chương trình mục tiêu quốc gia, đề xuất 3 phương án.

Phương án 1: Bổ sung, chỉnh sửa quy định về cơ chế đặc thù phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; đồng thời, tách quy định cơ chế đặc thù thành 1 điều thuộc Chương III.

Phương án 2: Bãi bỏ quy định cơ chế đặc thù.

Lý do của Bộ Tài chính đưa ra là cơ chế đặc thù được đưa vào Nghị định số 38/2023/NĐ-CP để bổ sung cơ sở pháp lý để sử dụng vốn đầu tư công hỗ trợ người dân vùng dân tộc xây nhà ở thuộc Dự án 1 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025. Tuy nhiên, cơ chế này chưa thống nhất, không đơn giản quy trình thủ tục như cơ chế sử dụng vốn sự nghiệp hỗ trợ người dân trên địa bàn các huyện nghèo xây nhà ở thuộc Dự án 5 của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 (dự án có mục tiêu hỗ trợ nhà ở cho khoảng 100.000 hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo có nhà ở an toàn, ổn định, có khả năng chống chịu tác động của thiên tai, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm nghèo bền vững).

Theo báo cáo, các địa phương chỉ áp dụng cơ chế để giải ngân vốn đầu tư công thuộc Dự án 1 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025; không ban hành chính sách mới áp dụng cơ chế này. Đồng thời, hầu hết các địa phương đề xuất thống nhất thực hiện các chính sách hỗ trợ nhà ở bằng kinh phí thường xuyên.

Theo tài liệu Hội nghị tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đề xuất sử dụng vốn sự nghiệp để thực hiện chính sách hỗ trợ nhà ở cho đối tượng người dân tộc thiểu số; không đề xuất sử dụng vốn đầu tư công để hỗ trợ.

Ba là, bổ sung phương thức huy động vốn tín dụng chính sách thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại các địa phương thông qua thực hiện cơ chế ủy thác vốn ngân sách địa phương theo quy định Luật Đầu tư công năm 2024.

Chương IV về “Cơ chế đặc thù trong tổ chức thực hiện dự án đầu tư xây dựng quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp” gồm 7 điều. Nội dung quy định tại chương này trên cơ sở kế thừa quy định tại Nghị định số 27/2022/NĐ-CP theo đề nghị của Bộ Xây dựng; đồng thời, bổ sung, điều chỉnh thẩm quyền của cấp huyện về cấp xã theo quy định tại Điều 5 Nghị định số 125/2025/NĐ-CP, tiêu chí lựa chọn dự án án đặc thù. Trong đó, tiêu chí lựa chọn dự án đặc thù dự kiến thực hiện theo 3 phương án.

Phương án 1: Xác định tiêu chí lựa chọn dự án thực hiện cơ chế đặc thù căn cứ vào yếu tố kỹ thuật, không quy định giá trị tổng mức đầu tư dự án tại Nghị định. Trong đó:

Dự án có kỹ thuật không phức tạp theo quy định của pháp luật xây dựng hoặc có thiết kế mẫu, thiết kế điển hình hoặc các thiết kế sẵn có đã áp dụng trên địa bàn cấp tỉnh;

Đồng thời, giao chủ chương trình quy định giá trị tổng mức đầu tư dự án được áp dụng cơ chế đặc thù theo nội dung từng chương trình, không quy định giá trị tuyệt đối về tổng mức đầu tư dự án tại Nghị định của Chính phủ.

Phương án 2: Xác định tiêu chí lựa chọn dự án thực hiện cơ chế đặc thù căn cứ vào yếu tố kỹ thuật, chỉ xác định loại dự án phù hợp để áp dụng cơ chế đặc thù, không quy định tiêu chí tổng mức đầu tư dự án. Trong đó:

Giao Bộ Xây dựng quy định chi tiết tiêu chí kỹ thuật xác định dự án có kỹ thuật không phức tạp đối với các dự án đầu tư xây dựng.

Giao Bộ quản lý chuyên ngành (như Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế,…) quy định chi tiết tiêu chí kỹ thuật xác định dự án có kỹ thuật không phức tạp đối với các dự án thuộc lĩnh vực quản lý.

Chủ chương trình quy định tiêu chí loại dự án được áp dụng cơ chế đặc thù áp dụng trong thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia thuộc phạm vi quản lý để bảo đảm phù hợp với đặc thù từng ngành, lĩnh vực.

Phương án 3: Giữ nguyên quy định hiện hành. Theo đó, dự án được áp dụng cơ chế đặc thù phải có tổng mức đầu tư dự án không vượt quá 5 tỷ đồng; có kỹ thuật không phức tạp, có thiết kế mẫu, thiết kế điển hình hoặc các thiết kế sẵn có đã áp dụng trên địa bàn cấp tỉnh và thuộc danh mục loại dự án được áp dụng cơ chế đặc thù do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành.

Chương V về “Cơ chế thực hiện hoạt động hỗ trợ phát triển sản xuất thuộc chương trình mục tiêu quốc gia”, gồm 5 mục, 21 điều. Nội dung của chương này được xây dựng trên cơ sở kế thừa các nội dung quy định tại khoản 11, khoản 12, khoản 13, khoản 14 Điều 1 Nghị định số 38/2023/NĐ-CP và bổ sung quy định làm rõ các kiến nghị của các địa phương trong giai đoạn 2021-2025; đồng thời bãi bỏ những nội dung quy định về quy trình, nội dung, yêu cầu không còn phù hợp với thực tiễn hoặc chưa phát huy hiệu quả trên thực tiễn.

Chương VI về “Tổ chức quản lý các chương trình mục tiêu quốc gia”, gồm 5 điều. Nội dung của chương này cụ thể chức năng quản lý về chương trình mục tiêu quốc gia theo quy định của Luật Đầu tư công, làm rõ giải pháp nâng cao năng lực quản lý, thực hiện và truyền thông về chương trình mục tiêu quốc gia cấp cơ sở, tại cộng đồng để cụ thể hóa nguyên tắc “phân cấp, trao quyền” theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Chương VII về “Theo dõi, kiểm tra, đánh giá và giám sát chương trình mục tiêu quốc gia”, gồm 5 điều, cụ thể hóa quy định Luật Đầu tư công về theo dõi, kiểm tra, đánh giá và giám sát đối với các chương trình mục tiêu quốc gia.

Chương VIII về “Tổ chức thực hiện”, gồm 9 điều quy định để phân định rõ trách nhiệm của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương trong quản lý, tổ chức thực hiện chương trình trình mục tiêu quốc gia; điều khoản chuyển tiếp; điều khoản thi hành và thời hạn hiệu lực.

Theo PV/Báo Nhân Dân

https://nhandan.vn/de-xuat-moi-cho-co-che-quan-ly-to-chuc-thuc-hien-cac-chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia-post907925.html